Zakłamana i zawłaszczona historia
Delikatnie mówiąc nieco dziwnie jest zaprezentowana historia Wileńskiej Szkoły Średniej im. Joachima Lelewela na stronie internetowej szkoły, szczególnie w wersji litewskiej. Wygląda jakby wykastrowana, zresztą również polski tekst pasowałby bardziej do nie tak odległych jeszcze czasów „pierestrojki”.
Wręcz żenujące są teksty na hasło „Wileńska Szkoła Średnia im. Joachima Lelewela” na Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Na polskiej jej stronie, którą, jak jest odnotowane, „ostatnio zmodyfikowano 8 stycznia 2014 m.in. napisane, że „polskojęzyczna szkoła średnia utworzona w 1946 roku w Wilnie. Powstała, jako Szkoła Średnia nr. 5, w 1946 roku w wyniku połączenia III Gimnazjum (męskiego) z V Gimnazjum (żeńskim) - językiem wykładowym był język polski. Dyrektorką szkoły została Ksenia Szulc. W pierwszym roku istnienia uczęszczało do niej 757 uczniów (w tym 434 dziewcząt). W 1948 roku szkołę poszerzono o 3 klasy rosyjskojęzyczne, liczba uczniów zwiększyła się do 1160. Przez długi czas gimnazjum było jedyną polskojęzyczną szkołą średnią w Wilnie. Działało przy nim kółko literackie, chór p. Pieniążkowej”. I to prawie jest wszystko, co odnotowano o historii legendarnej „Piątki”
Na litewskiej stronie Wikipedii jest przynajmniej wskazane, że szkoła była założona w 1915 roku, ale ani słowa nie powiedziane, co się z tą placówką działo do 1939 roku. Dalej napisano, że w 1939 roku szkoła otrzymała nazwę „Wileńskie V Państwowe Gimnazjum ( męskie), zaś w 1949 roku - „Wileńska Szkoła Średnia nr 5” oraz, że od roku 1953 uczą się tu polskojęzyczni oraz rosyjskojęzyczni uczniowie. Artykuł przynajmniej zawiera nazwiska wszystkich 14 dyrektorów, którzy kierowali tą placówką od 1915 roku aż do dziś. Za okres istnienia szkołę ukończyło ponad 5 000 uczniów. Wśród sławnych absolwentów wolna encyklopedia wymienia 3 nazwiska. Są to: Vladimir Korobov - tybetolog, pisarz, filozof; Beata Wilkin-Judickienė - wokalistka grupy „Funky“; Edvardas Cvychas - aktor, który debiutował w filmie „Piwnica“.
W artykułach Wikipedii nie ma wzmianki o przedwojennych absolwentach: noblistach – poecie Czesławie Miłoszu oraz naukowcu w zakresie medycyny Andrew Shally; wielkim pisarzu francuskim, lotniku, dyplomacie Romain Gary; poetach - Jerzym Zagórskim i Aleksandrze Rynkiewiczu; historykach – publicystach - Pawle Jasienicy i Antonim Gołubiewie; premierze rządu na emigracji w latach 1954-1955 Stanisławie Cat – Mackiewiczu i inn. Nie mówi się tam również o powojennych wychowankach szkoły - Sygnatariuszu Aktu Niepodległości Medardzie Czobocie, mistrzu olimpijskim Danie Pożniaku, trenerze Janie Gadowiczu i wielu innych gorliwych patriotach Litwy.
Antokolskie Gimnazjum oraz Antokolskie Progimnazjum są zarejestrowane pod tym samym adresem przy ul. Antakalnio 29. Ich rodowód sięga 1972 roku, kiedy po opuszczeniu historycznego budynku przez „piątkę” znalazły się tu klasy początkowe Wileńskiej Szkoły Średniej nr 22. W 1973 roku zaczęła tu funkcjonować Wileńska Szkoła Ośmioletnia nr.1, która w roku 1978 otrzymała nazwę Wileńska Szkoła Średnia nr 18. W roku 1966 została przemianowana na Antokolską Szkołę Średnią. 2 grudnia 2012 roku decyzją stołecznego samorządu placówka została przekształcona w Antokolskie Gimnazjum oraz Antokolskie Progimnazjum. W minionym roku szkolnym do gimnazjum uczęszczało 473 gimnazjalistów, w progimnazjum uczyło się 802 uczniów.
Na stronie internetowej w rozdziale „Historia” jest napisane, że „Antokolskie Gimnazjum wybudowane w r. 1930 w dolinie Wilii na lewym jej brzegu na Antokolu – w jednej z najstarszych, najpiękniejszych i najbardziej litewskich dzielnic Wilna. Szkoła została wybudowana ze środków Samorządu Miasta Wilna według projektu architekty inżyniera Stefana Zarębskiego. Działały tu dwie publiczne podstawówki – męska im. Lucjana Żeligowskiego i żeńska im. Władysława Syrokomli. W latach drugiej wojny światowej w pomieszczeniu szkoły usytuowano szpital wojskowy. W latach 1944- 1971 w budynku funkcjonowała Szkoła Średnia nr.5”
A więc, w przeciwieństwie do Szkoły Średniej im. J. Lelewela nowi gospodarze historycznego budynku wcale się nie wstydzą „własnej historii”. Nie można wykluczyć, że po tym, jak kiedykolwiek całkowicie ostygną tu ślady Szkoły Średniej im. J.Lelewela, „Historia” Antokolskiego Gimnazjum zostanie uzupełniona o okres lat 1915 – 1930.
Odkłamać historię i wyciągać z niej wnioski
Chociaż uchwała Rady w sprawie Szkoły im. Joachima Lelewela została przyjęta, to jednak problem jej lokalizacji pozostaje. Jest jeszcze na to czas, by go bez krzywdy komukolwiek rozwiązać. Skoro frakcja „Bloku” najprawdopodobniej swoje resursy już wyczerpała i nie ma pomysłu na to, jak ten problem rozwiązać, sprawy w swoje ręce powinna wziąć wspólnota szkolna inicjując negocjacje z władzami samorządu oraz ze wspólnotami sąsiednich placówek oświatowych - Antokolskiego Gimnazjum oraz Antokolskiego Progimnazjum. Jeżeli w rzeczy samej w grę wchodzą polskie pieniądze, włożone na renowację budynku, w którym się mieści Szkoła im. Joachima Lelewela, w takim razie w rozmowach powinna uczestniczyć również strona polska. Jeżeli sprawy nie udałoby się rozstrzygnąć polubownie, zawalczyć o nią należałoby w sądzie. Do sądu należałoby zwrócić się jak najpilniej, aby nie przegapić terminu zaskarżenia kontrowersyjnej uchwały samorządu.
Władze samorządu powinny zrozumieć, że dla społeczności polskiej Szkoła im. Joachima Lelewela na Antokolu znaczy to samo, co dla Litwinów Gimnazjum im. Witolda Wielkiego na Starówce. Obie te placówki – polska i litewska + założone w 1915 roku są najstarszymi i najbardziej zasłużonymi nie tylko naszemu Miastu, ale również Światu szkołami wileńskimi. Zacząć należy od odkłamania historii legendarnej polskiej szkoły, która wcale nie jest pokłosiem powojennej Władzy Sowieckiej, jak to przedstawiono poprzez zorganizowanie przed rokiem hucznych obchodów 70 – lecia byłej „piątki”, jakby zapominając o tym, że szkoła ta istniała za długo do ustanowienia Władzy Sowieckiej na Litwie. Jako przykład pojmowania i przedstawienia Historii placówki może służyć strona internetowa Gimnazjum im. Witolda Wielkiego, na której są odzwierciedlone i bogato ilustrowane wszystkie etapy istnienia szkoły – poczynając od roku 1915 i na dniu dzisiejszym kończąc.
Podejmując decyzję o dalszym losie legendarnej polskiej Szkoły dzisiejsi młodzi politycy stołecznego samorządu powinni znać jej historię oraz kierować się nie tyle ilością metrów na prawy brzeg Wilii do ul. Minties 3, ale również, a może nawet przede wszystkim – ilością zostawionych Śladów w historii Litwy i Świata przez jej wychowanków, głębokością puszczonych przez tę placówkę korzeni na Piaskach Antokolskich i oczywiście interesami dzisiejszych młodocianych wilnian bez względu na ich przynależność narodowościową.
Zbigniew Balcewicz
Sygnatariusz Aktu Niepodległości Litwy
